Wuběr rěčow:

Hórki – na zornowc twarjene

Woznam městnostneho mjena

Horcka (horka, staroserbsce gorka = mała hora) Němske městnostne mjeno wotwodźuje so wot prěnjotneho serbskeho pomjenowanja, kotrež woznamjenja telko kaž „wjacore hórki“ a na połoženje městnosće pokaza.

Historisko-statistiske podaća »

Hórčan skała – něhdy dźěło, dźensa nurjenski sport

Hórki běchu wot wjacorych skałow wobdate, z kotrychž so wot 1812 hač do 1983 zornowc wudobywaše. To běše tehdy jedne z najwunošnišich přemysłow regiona.

Zwostało je šěsć dźěrow. Najwjetša z wodowym powjerchom 3,7 ha a wodowej hłubokosću 35 m wužiwa so dźensa jako nurjenski jězor. Skała přiwabja tójšto lubowarjow nurjenja z cyłeje Němskeje a z wukraja. Wodźizna je swojeje hłubokosće a čisteje wody dla woblubowana.

Sportnišćo – něhdy kopańca, dźensa konjacy sport

Po załoženju sportoweho towarstwa w lěće 1951 bu 1955 w Hórkach sportnišćo twarjene. 1963 poswjeći so dom za sportowcow.

Dźensa słuži sportnišćo Jěchanskemu towarstwu „Při Klóšterskej wodźe“ Pančicy-Kukow za swoje kóždolětnje so wotměwace skakanske a jěchanske pruwowanja.

W něhdyšim domje sportowcow skići Młynkec hosćenc gastronomiske posłužby z najwyšim narokom.

Smolic statok

Lěta dołho je Jurij Smoła swój statok z 18./19. lětstotka z lubosću wobnowił a wutwarił. Nastała je prawa drohoćinka. Smolic statok je woblubowana městnosć k wočerstwjenju a swjećenju. Hač kwasy abo kulturne zarjadowanja, na Smolic statoku radźi so kóždy swjedźeń. Jara witane su tež date móžnosće přenocowanja.

wjace »

Kopolak za Hanu Šěrcec

1918 porodźi młoda Židowka z Drježdźan pola dobrych znatych w Hórkach njemandźelske dźěćo a je tam zawostaji. Holčka Annemarie wotrosće jako katolska Serbowka z mjenom Hana Šěrcec, doniž so 1943 jeje slědy njezhubja. Literarnje je wona přez nowelu Jurja Kocha jako „Židowka Hana“ znata. Za nju połoži so 2014 před jeje ródnym domom kopolak, prěni w serbskej rěči.

wjace »

Pomnik za wojakow swětoweju wójnow

W lěće 1933 stajichu Hórčenjo wokajam 1. swětoweje wójny hódny pomnik. Kamjenjećesar Günther z Kamjenca twori z pěskowca wojaka w čłowječej wulkosći. Na podstołpje ze zornowca steji dźensa wosrjedź wsy. 1993 přida so dalša tafla z mjenami 16 padłych wjesnjanow druheje swětoweje wójny.

Třo spisowaćeljo z třoch skałarskich swójbow

 

Jurij Chěžka (1917 - 1944)

Wón je jedny z prěnich zastupjerjow moderneje serbskeje poezije a najbóle doprědkarski zastupjer serbskeje literatury swojeho časa. Jeho mjeno nosy Chróšćanska šula.

 

Jan Wornar (1934 – 1999)

Wón pisaše pódla swojeho dźěła jako wučer wosebje knihi za dźěći a młodźinu. Jedna z jeho najwuspěšnišich běše Čapla a Hapla (1969; němsce: Im Lande des Riesen).

 

Jurij Koch (* 1936)

Wón běše redaktor a reporter pola rozhłosa a je wot 1976 swobodny spisowaćel. W swojich twórbach tematizuje přeco zaso problemy wudobywanja brunicy a z tym zwjazane zničenje přirody a domizny. Dźensa bydli w Choćebuzu/Žylowje.

www.jurij-koch.de

Hórčanska chronika

Prěni dokumentariski pokład za wjes je snano naspomnjeny Worklečanski wobydler. Zwisk mjez jeho mjenom a mjenom wjeski njeje pak dopokazany.

1778-1
1778-2

1657

Wjesne mjeno Horcka (horka, staroserbsce gorka = mała hora)

1703

W Hórkach su wosomnaće domow z katolikami a protestantami.

1777

Socialne rozrjadowanje drastoweje kónčiny wopřija 5 burow, 14 zahrodnikow a 14 chěžkarjow.

1778

Za twar Róžeńčanskej cyrkwje bu za fundament mjez druhim tež kamjeń z Hórkow předźěłany.

1812

W Hórkach započinaše so systematiske wudobywanje kamjenja, tam bu swětły drobnozornaty granodiorit łamany.

1839

W februaru bu za gmejnske wólby z pisanjom Hórčanskeje gmejnskeje knihi započane.

1871

Ke Chróšćanskej wosadźe słušeja wjace hač třitysac katolikow, z toho bydla mnozy we wsach wosady. Někotři wosadni bydla tež w ewangelskich wsach wokoliny. W Hórkach samych su to nimale dwěsćě katolikow.

1884

W Hórkach bydli před dwěsćě wosobow z jara wysokim podźělom Serbow.

1900
1933
1959-1
1959-2
1960-1
1960-2
1983-1
1983-2
1985
1990
1991-1
1991-2
1993
1999

1900

Hač do lěta 1900 běchu to bjezwuwzaćnje Serbja, kotřiž w skale dźěłachu. Mjez nimi běchu tež mnozy młodostni z Hórkow a wokolnych wsow, kotřiž tute ćežke ćělne dźěło jako kamjenjełamar wukonjachu.

1901

Knjez Korla Halbach kupi wot Worklečanskeho ryćerkubła pódu, lěsy, haty a předewšěm horu (dźensnišu skału). Knjez Halbach bě wučeny kowar a móžeše tuž swojim dźěłaćerjam fachowe pokiwy dawać. Poněčim wušaltowaše wón wšitkich konkurentow, předewšěm wěsteho knjeza Lebzu z Nuknicy. Wottransport k twarnišćam a na dwórnišćo do Njeswačidła wuwjedźe hłownje bur Młynk z Hórkow ze swojimi konjacymi zapřahami.

1906

W awgusće bu Hórčanska wohnjowa wobora załožena.

1910

W januarje bu puć mjez Dobrošicami a Hórkami twarjeny.

Bu wobzamknjene, gmejnsku studnju nic zasypać, ale ju wot při dróze bydlacych wužiwać dać.

Komisijowy puć Worklecy ‒ Hórki ma so wuplestrować.

1912

Ličenje skotu wot decembra pokaza konje, howjada, swinje, kozy, pjeriznu a kołće.

1915

Carl Halbach staji próstwu wo twar železniskeje čary k transportowanju kamjenjow. Dokelž měješe čara přez gmejnsku łučinu wjesć, bu próstwa wot gmejnskeje rady wotpokazana.

Srjedź prěnjeje swětoweje wójny natwari Halbach prěni wulki metalowy kran w skale.

1919

Wón da sej při puću z Worklec do Hórkow wilu natwarić.

1926

Přistup ke Krajnemu zwjazkej sakskich gmejnow nic powołanskich wjesnjanostow bu schwaleny a nowy wjesny zakoń bu přiwzaty.

Wobzamknjene bu nowošotrowanje komunikaciskeho puća z Hórkow do Jaseńcy na pjećstow metrach dołhosće.

1927

Próstwa wo elektriske wjesne wobswětlenje bu přizwolena, k financowanju ma so něšto drjewa na horje předać.

1928

Wěstotne tafle za motorizowany wobchad buchu skazane a nastajene.

Bu wobzamknjene, zo matej so zbytk Chróšćanskeho puća hač k pjekarni a potom puć do Jaseńcy wobnowić.

1930

Puć wot skałow do Worklec so z šotrom wobnowi.

Dokelž ma so šula w Chrósćicach rozšěrić, mysli gmejna Hórki na to, nětko swójsku šulu twarić.

Bu wobzamknjene, klětu w Hórkach nowu šulu twarić, sewjernje wsy, zo móža so Dobrošenjo přizamknyć. Twarnišćo kaž tež wjetši dźěl twarskeho materiala su hižo tu.

Po ludowym ličenju w tutym lěće bydli tu 222 wobydlerjow.

1933

Hižo lěta běža přihoty našich wobydlerjow, wojakam swětoweje wójny hódny pomnik stajić. Lětsa twori kamjenjećesar z Kamjenca z pěskowca wojaka čłowječeje wulkosće. Wón steji na krutym spódku ze zornowca.

1950

Reaktiwěruje so hašenski hat, kotryž bu přez wotćisnjenje bomby zničeny.

1951

W juniju bu sportowe towarstwo załožene.

1955

Podźěl Serbow wučini 89,2 %.

Přehlad nošerkow narodneje drasty:

cyłkownje: 70

‒        pod 24 lět: 1

‒        najmłódša nošerka: 20

‒        najstarša nošerka: 79

W tutym lěće bu wot Hórčanow nowe sportnišćo twarjene.

1960

W tutym lěće załožichu burja ratarske prodrustwo typ I "Při kamjenju".

Něhdźe w tutym času bu wjes do sewjera wo nowe připrawy bytostne rozšěrjena. K tomu liča stadion a wjacezaměrowe twarjenje z hosćencom, přenocowanskimi móžnosćemi a kehelnišćom.

1963

Poswjećenje sportoweho domu a symboliske přepodaće kluča přez předsydu Rady wokrjesa Kamjenc.

1965

W juliju jědźeše štyrceći ludźi ličaca serbska sportowa delegacija z Hórkow do susodneje Čěskeje republiki.

1968

Hač do kónca šěsćdźesatych lět měješe wjes Hórki jednoho priwatneho pjekarja Nowaka.

1970

Skała firmy Halbach přeńdźe do VEB Łužiski zornowc Zemicy-Tumicy.

1972

Ratarske prodrustwo typ I zjednoći so z třomi druhimi ratarskimi prodrustwami k ratarskemu prodrustwu typ III "Kamjentny hat" Hórki.

1973

W połstatych lětach wotsteješe w Chrósćicach hižo wukonosylna LPG typ III. Rólnistwowe wotrjady Pěskecy, Nuknica a Chrósćicy zjednoćichu so ke kooperatiwnemu wotrjadej rostlinska produkcija „Sorabija“ Chrósćicy. Rólnistwowe wotrjady Hórki a Ralbicy zjednoćichu so ke kooperatiwnemu wotrjadej rostlinska produkcija „Sorabija“ Chrósćicy.

1974

Přez zjednoćenje wsow Hórki, Prawoćicy, Nuknica, Kopšin a Kozarcy do wulkogmejny Chrósćicy rozšěri so teritorij gmejny.

1975

Zjednoći so sportowe zjednoćenstwo BSG Traktor Ralbicy a SJ Hórki.

1976

Twari so předawanišćo za Konsumowe drustwo na nawsy.

1977

Ratarske prodrustwo typ III Hórkow je so w tutym lěće ratarskemu prodrustwu (skótna produkcija) Pěskecy přizamknyło.

1980

Zestatnjena skała "Halbach" zastaji swoje łamanske dźěła (něhdźe štyrceći dźěłaćerjow).

1983

Poslednje hłuboke a šěroke wudobywanišćo bu zawrjene. Najwjace skałarjo namaka w skale pola Miłoćic nowe dźěłowe městno.

1985

W tutym lěće bu pod nawodom wobwodneho hladarja zemskich pomnikow wot spadnjenja wohrožena mohila sewjerowuchodnje Hórkow zdźěla wuryta. Dokelž bě při kromje pěskoweje jamy ležacy row hižo k třećinje wotłamany, dyrbješe so archeologiska situacija z nuznym dochowanjom wujasnić. Pod trawnikom na kamjenjach ležeše prěnja woršta črjopow. Najskerje su na hórce jónu woporne sudobja stali. W mócnym kamjentnym twarje běchu mało črjopow a popjeła ćěłow. Pod dźělom hórki bě jedna z drjewowym wuhlom překisana palna woršta. Tu bu pozdatnje k česći zemrěteho symboliske palenje přewjedźene.

W tutym lěće buchu we wsach Chrósćicy, Hórki a Kozarcy hašenske haty rekonstruowane abo nowe natwarjene.

1987

305 buchu ličene

1989

Dotwarjenje trafostacije w našej wsy su stawizny.

1990

Mnoho domjacnosćow ma lědma wody a dyrbi ju ze sudami domoj transportować.

W tutym lěće bu wjesne wobswětlenje přez firmu Jakubaš we wšěch wjesnych dźělach do porjadka stajene.

1991

W juliju wopyta načolny politikar a ministerski prezident Schleswigsko-Holsteinskeje našu wjes.

1992

W januarje wobzamkny gmejna z dwěmaj hłosawzdaćomaj wustawki wohnjoweje wobory gmejny z komandowymaj městnomaj Hórki a Nuknica.

Zahajenje twara a kładźenja wodowoda a płunowoda we wjesnym dźělu Hórki. Financowanje bu přez přistup k změrowemu zwjazkej za pitnu wodu Kamjenc wot zwjazka njesene.

W awgusće kupi gmejna předawarnju, kotraž bu na komunalnej ležownosći twarjena. Kupne zrěčenje bu ze zarjadnikom nad zamóženjom Konsumoweho drustwa Wuchodna Sakska wotzamknjene.

Dźěći z wjesneho dźěla Hórki maja wot přichodneho šulskeho lěta do Chrósćic do šule chodźić.

W decembrje buchu młodźinskemu klubej přez spěchowanske srědki nakupjene hrajne nastroje a sportowe nastroje přepodate.

W decembrje bu wotpadkowa deponija saněrowana a nowa wobsadźena.

1993

Na nawsy bu pomnik wojaka wottwarjeny, zornowcowa plata kaž tež wojak sam dokładnje wurjedźenej a restawrowanej. K wobstejacej wopomnjenskej tafli Prěnjeje swětoweje wójny přińdźe hišće dalša za padłych wojakow Druheje swětoweje wójny k tomu. Tuta bu wot rězbarja Dünnbiera z Wulkeho Šunowa zhotowjena.

1994

W awgusće bu z dotwarjenjom centralneho zastaranje z pitnej wodu tež zastaranje z hašenskej wodu wo tójšto polěpšene. Šěsć podzemskich hydrantow zawěsća za cyłu wjes zastaranje z hašenskej wodu.

1996

Po gmejnskej statistice bydla w našej wsy ž150 ónske a 156 muske wosoby.

Z pomocu gmejny a sponsorow kaž tež čłonow sportoweje sekcije kehelowanje bu kehelowanišćo w běhu štyrjoch měsacow wobnowjene.

1997

W septembru buchu pjećdźesać metrow kanalizacije sporjedźanych a chódnik wobnowjeny.

W oktobrje bu fasada wjesneje nakupowanskeje hale ponowjena a sirena přetwarjena.

Busowe zastanišćo při Hłownej dróze bu ponowjene.

1999

W aprylu buchu wohnjowoborne wustawki gmejny Chrósćicy předźěłane. Z tym ma gmejna Chrósćicy tři wjesne wobory z městnymi wobornymi nawodami a jednoho gmejnskeho woborneho nawodu.

W tutym lěće su přez třista wobydlerjow zličili.

Kónc julija su ABM-mocy wokoło hašenskeho hata groćany płót natwarili. Z tym je jedne njezbožowe žórło wotstronjene a wjesny wobraz porjeńšeny.

Poslednja skała bu hišće wobhospodarjena a słuži dźensa z wulkej wodowej płoninu a wodowej hłubokosću jako idealna nurjenska wodźizna. Tuta wodźizna so wot tu zasydleneje nurjenskeje šule z Bamberga wobhospodarja.