Ze stawiznow 100-lětneje "Serbskeje pčólnicy"- 1906-2006

Spočatki pčołarjenja

Hižo ze spočatka zasydlenja słowjanskich kmjenow we Łužicy a wuwića ratarstwa rozšěrješe so zaběranje z pčołkami mjez skotarjemi a ratarjemi. Wosebje w holi plahowachu sej prěni pčołarjo dźiwje pčołki w prózdnych, wuhnitych štomach. W času knjejstwa Frankow běše měd wažny dźěl wotedawkow, kotrež Serbja jako poddanojo knježkam płaćachu. Wšako bě měd dołho jenički srědk za słódčenje, dokelž njebě plahowanje cokoroweje rěpy hišće znate a dowožowanje cokora z južnych kónčin předrohe. Wo tym swědča dźensa hišće stare zapiski z klóštra Marijineje hwězdy.

Zdawna pak běchu Serbja jako dobri pčołarjo tež daloko za hranicu Łužicy znaći. Samo ruska carina Katharina II. pósła studentow do Łužicy, zo byštaj pola wědomostnika a fararja Hadama Bohuchwała Šěracha w Budyšinku pčołarstwo nawuknyłoj.

W 19. lětstotku započinachu so serbscy pčołarjo w Chrósćicach, Wotrowje, Róžeńće, Poršicach a Slepom w małych bjesadnych kruhach schadźować, zo bychu sej při karančku piwa nazhonjenja wuměnjeli. Angažowany Ralbičan Wićaz organizowaše wokoło lěta 1850 zetkanja w Smječkečan kupjelach, hdźež załoži so pozdźišo tež prěni zwjazk serbskich pčołarjow. Wažnaj rěčnikaj tutoho zwjazka drje běštaj Wotrowski Kubańk a wučer Jurk z Worklec. Tola kónc lětstotka wusny dźěławosć tutoho zjednoćenstwa. Hač do dźensnišeho su so jeničce ertne powěsće zdźerželi.

Załoženje towarstwa

Wot lěta 1905 zetkawachu so serbscy pčołarjo w Hórnikec hosćencu w Chrósćicach a myslička wo zhromadnym towarstwje poča rosć a so rozšěrjeć. A krótko po tym, na Bolosćiwu maćer lěta 1906, załoži so w zadnej stwě hosćenca SERBSKA PČÓLNICA.

Za prěnjeho předsydu wuzwolichu sej přitomni Chróšćanscy pčołarjo ratarja Jakuba Kmjeća, kotryž bě jako hibićiwy jazyk a wobrotniwy, wulkotny rěčnik znaty. Městopředsyda bu kantor Pětr Hila a za pokładnika a zapisowarja wolachu Michała Čornaka. Mjez druhim běchu při załoženju tež přitomni: pjekar Jakub Kral, młynk Jan Bart, Michał a Pětr Šrama, blidar Michał Jenč a Bosćij Zarjenk.

Prawidłowne zetkanja

Horstka sobustawow spěšnje rozrosće a prawidłowne schadźowanja njewotměwachu so wjace jenož w Chrósćicach, ale tež w druhich wsach kaž Ralbicach, Wotrowje, Njebjelčicach, Róžeńće a Radworju. Pčołarjo zaběrachu so na zhromadźiznach z prašenjom plahowanja matkow, twarjenja kołčow, powyšenja wunoškow, wukrawanja a warjenja mjedu, dokelž bu moderne wjerčenje hakle pozdźišo zawjedźene a měd so tohodla z płastu jědźeše abo bu wuwarjeny, štož pak słodej mjeda njetyješe.

Na wječorkach pak rozjimowachu so tež nowe metody plahowanja a samo wo pućowanju, při kotrymž pčołarjo lěpšeje pastwy dla a z tym lěpšich žnjow swoje ludy z konjacymi wozami abo psami do hole wjezechu, so rěčeše.

Wosebje dobre žně spočatk 20. lětstotka

Spočatk 20. lětstotka běchu žně wosebje dobre, tak zo mějachu pčołarjo ćeže wulke mnóstwo mjedu předać. To drje měješe swoje přičiny we wulkej ličbje ludow (120 w Chrósćicach, 1000 w Serbskej pčólnicy), ale tež w dobrej pastwje za pčołki.

Wuskutki wójnow

Prěnja swětowa wójna pak pilne dźěło pčołarjow kaž tež towarstwa přetorhny. Tež naši serbscy pčołarjo dźěchu wot kołča do pola. Změnichu wšědnu drastu z uniformu, swój pčolenc z kasernu abo z bitwišćom. Surowa wójna zawostaji hłuboke rany w rjadach sobustawow a 70 % wšitkich pčołkow zemrě.

A tola so zjednoćenstwo zaso zhraba. Po krótkim rozkćěwje dźěławosće w dwacetych lětach ćerpješe tež Serbska pčólnica wot 1933 pod fašistiskim knjejstwom. Do Chróšćan, Ralbičan a Wotrowčan "Ortsfachgruppe Imker" roztorhana, bu wona do "Kreisverband Imker" zarjadowana.

Wězo wjedźeše ryzy serbski raz pčołarskich zhromadźiznow jara spěšnje k žadanju na předsydu Michała Šołtu, zo ma so na zhromadźiznach jenož němsce rěčeć. Chróšćanscy pčołarjo widźachu, hdźe zaječk běži, zetkachu so pola Wjenkec w hosćencu a přetutkachu swoje pjenjezy z pokładnje, tak zo jenož snadna suma wot něšto pjenježow w njej wosta. Tak nadeńdźe drje gestapo při "wopyće" jenož hišće prózdnu pokładnju, wza pak zapiski a wažne dokumenty towarstwa sobu.. Tohodla nima Serbska pčólnica dźensa žane zapiski z časa do lěta 1945 - někotre su so w rukach gestapo zhubili a druhe při wohenju w Budyskim Serbskim domje.

Wozrodźenje po wójnje

Hnydom po Druhej swětowej wójnje, hižo w lěće 1945, so zjednoćenstwo wozrodźi. Bórze přidružichu so jemu tež čłonojo Róžeńčan zwjazka "Wrjós". W tutym času zaběraše pčołarjow wosebje problem falowaceho cokora za picowanje pčołkow w zažnej nazymje. Wjesny pčołar běše nuzowany wulki dźěl nažnjateho mjedu na VEAB wotedać, zaměnjowaše tutón za kurs 1 : 3 na nuznje trěbny cokor.

Dale wubudźi tež přizamknjenje pčołarjow zwjazkej "Małozahrodkarjow, sydlerjow a plahowarjow drobneho skotu" sylne diskusije, dokelž chcychu samostatnosć kaž tež pomjenowanje "Serbska pčólnica" wobchować. Wotpowědnu dowolnosć wuprosychu sej wuspěšnje wot ministerstwa za ratarstwo NDR w Berlinje.

50. jubilej Serbskeje pčólnicy

W přihoće na 50. jubilej, kotryž dnja 13. meje lěta 1956 pola Wjenkec w Chrósćicach woswjećichu, zaběrachu so sobustawojo na zeńdźenjach ze stawiznami swojeho towarstwa. Tak přednošowaše dołholětny předsyda Michał Šołta k stawiznam Serbskeje pčólnicy do 1933 a Beno Ela z Hórkow spisa wobšěrnu rozprawu wo stawiznach towarstwa k 50. róčnicy załoženja.

Plahowanje matkow

Za dołholětneho předsydu Jurja Elu z Lejpolda běše dalekubłanje pčołarjow na polu plahowanja matkow wažny tema. Kaž z protokolow zhromadźiznow zhonimy, prócowaše so towarstwo wuspěšnje wo zarjadowanje stacije za wopłodźenje matkow w lěsu pola Bušenki, zo by so plahowanje čistokrejnych matkow zmóžniło.

Přećelske styki do Čěskeje a Pólskeje

W 70tych lětach nawjazachu so přećelske styki k pčołarjam susodneje Čěskeje a Pólskeje. Tež dźensa hišće so sobustawojo rady na zetkanja a wulěty dopominaja.

Nowe wužadanja po 1989

Z přewrótom 1989/90 zahaji so nowy wotrězk w stawiznach Serbskeje pčólnicy. Wične hospodarstwo přinjese pčołarjam nowe wužadanja při zwičnjenju nažnjateho mjedu a wóska.